Kết cấu nhà kẻ truyền tương đối phức tạp với nhiều chi tiết cấu tạo khác nhau, với mỗi vùng miền thì lại gọi tên khác nhau. Trong suốt quá trình thiết kế thi công nhà gỗ cổ truyền, Cổ Nghệ Mộc đã nhận được rất nhiều các câu hỏi xoay quanh cách gọi tên cũng như chức năng của từng kết cấu nhà gỗ. Để giúp bạn có góc nhìn cụ thể nhất, tại bài viết dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu chi tiết về cấu trúc nhà gỗ và cách gọi tên của nó, mời bạn theo dõi
Cột
Theo Wikipedia cột là trụ đỡ của căn nhà, gần như toàn bộ trọng lượng của căn nhà đều được đặt trên hệ thống cột này. Hệ thống cột trong kiến trúc nhà kẻ truyền gồm: cột cái, cột quân (cột con) và cột hiên.
- Cột cái: hay còn được gọi là cột chính (cột to nhất) được đặc ở hai đầu nhịp chính.
- Cột quân: hay cột con (thấp và bé hơn cột cái) là những cột phụ, nằm ở đầu nhịp phụ hai bên nhịp chính.
- Cột hiên: nằm ở vị trí trước hiên nhà, thấp và bé hơn cột quân
Xà
Xà là các giằng ngang chịu kéo, có nhiệm vụ liên kết các cột với nhau. Xà nhà gỗ kẻ truyền gồm hệ thống các xà nằm trong khung và các loại xà nằm ngoài khung:
Trong khung
- Xà lòng hay chếch: liên kết các cột cái của khung
- Xà nách hay xà thuận: có nhiệm vụ liên kết cột cái với cột quân trong khung nhà.
Ngoài khung
Các loại xà nằm ngoài khung gồm có:
- Xà thượng: xà nằm gần trên đỉnh của cột cái liên kết các cột cái giữa các khung với nhau
- Xà hạ: hay xà đại, nằm dưới xà thượng phía trên quá giang, có nhiệm vụ liên kết các cột cái giữa các khung, tại cao độ đỉnh cột quân, gần sát vị trí liên kết xà lòng, xà nách vào cột cái.
- Xà tử thượng: được liên kết với các cuột quân và có vị trí nằm dưới xà tử hạ
- Xà tử hạ: có nhiệm vụ liên kết các cột quân và nằm ở phía trên đầu cột quân.
- Xà ngưỡng: Liên kết dưới chân các cột quân và được đặt ở vị trí ngưỡng cửa. Xà này đỡ hệ thống cửa bức bàn.
- Xà hiên: là loại xà có chức năng liên kết trên đầu các cột hiên của các khung.
- Thượng lương nhà gỗ : còn gọi là đòn đô ông hay là xà nóc, đặt trên đỉnh mái.
Kẻ
Kẻ là dầm đơn đặt theo phương chéo của mái nhà, gác lên cá cột bằng liên kết mộng. Thường có các loại kẻ sau:
- Kẻ ngồi: Là các kẻ gác từ cột cái sang cột quân, nằm trong khung.
- Kẻ hiên: là kẻ gác từ cột quân sang cột hiên, trong khung. Một phần kẻ hiên được kéo dài đâm qua cột hiên để đỡ phần chân mái.
Dầm
- Bảy hậu: là dầm nằm trong khung liên kết vào các cột quân phía sau nhà, đỡ phần mái vảy phía sau. Thông thường, nhà ở thì mặt tiền dùng kẻ mặt, mặt sau dùng bẩy, gọi là nhà Tiền Kẻ – hậu Bẩy. Đối với các công trình tín ngưỡng công cộng như đình, chùa, đền, miếu, thì bốn mặt xung quanh đều có hiến thoáng nên không có cột hiên, nên thường dùng bẩy hiên.
- Câu đầu nhà gỗ : là dầm ngang chính, có chức năng khóa đầu trên của cột cái, được đặt trên cùng.
Rường
- Con rường hay còn gọi là chồng rường là các đoạn gối đỡ mái dạng dầm gỗ hộp để đỡ hoành mái, được đặt trồng lên nhau. Chiều dài của chúng thu ngắn dần cân theo chiều vát của mái, càng các con rường bên trên càng ngắn. Ở vì nóc các con rường nằm chồng lên câu đầu.
- Rường bụng lợn: hay còn gọi là con lợn. Là con rường trên cùng, gối trên rường bên dưới quan hai đoạn cột ngắn gọi là trụ rốn, có nhiệm vụ đỡ xà nóc (thượng lương). Phía dưới rường bụng lợn (giữa hai trụ trốn) là ván lá đề thường được điêu khắc trang trí. Con lợn còn có thể thay bằng giá chiêng.
- Rường cụt loại rường nằm ở vì nách (giữa cột cái và cột quân), chúng nằm chồng trên xà nách, chúng cũng đỡ hoành và vẫn thu dần chiều dài khi lên cao theo độ dốc mái.
Các kết cấu mái
- Hoành: là các dầm chính đỡ mái đặt nằm ngang theo chiều dọc nhà gỗ, vuông góc với khung nhà, kích thước hoành phụ thuộc vào kích thước của gian lòng nhà.
- Rui là các dầm phụ trung gian, đặt dọc theo chiều dốc mái (vuông góc với hoành), gối lên hệ thống hoành.
- Mè (nito) là các dầm phụ nhỏ, đặt vuông góc với rui, song song với hoành, gối lên hệ rui. Khoảng cách giữa các mè là nhỏ nhất, vừa đủ để lợp ngói. Việc sử dụng hệ kết cấu hoành – rui mè, nhằm phân nhỏ nhịp của kết cấu đỡ mái thành hệ lưới vừa đủ để lát lớp gạch màn và lợp ngói bên trên.
- Gạch màn là một loại gạch lá nem đơn bằng đất nung, có tác dụng đỡ ngói đồng thời tạo độ phẳng cho mái, chống thấm dột và chống nóng. Gạch màn ngồi trực tiếp trên lớp mè.
- Ngói mũi hài hay còn gọi là ngói ta hay ngói vẩy rồng, bằng đất nung, trực tiếp chống thấm dột và chống nóng, lợp trên lớp gạch màn và cũng có thể có lớp đất sét kẹp giữa.
Các kết cấu nhà kẻ truyền khác
- Cửa bức bàn : là tấm cửa nằm nhiều cánh giữa hai cột trong một gian nhà. Các cách cửa mở không dùng bàn lề như cửa hiện đại ngày nay mà dùng cối xoay, ưu điểm của mở kiểu này là cánh không bị xệ. Các cách cửa có thể tháo rời. Cửa thường được chạm khắc hoa văn đặc sắc góp phần mang lại giá trị thẩm mỹ cho cả căn nhà.
- Ngoài ra còn có một số chi tiết khác như: thước tầm, con tiện, dạ tàu, ngói âm dương, đầu đao…
Cổ Nghệ Mộc chuyên thiết kế thi công nhà gỗ kẻ truyền 3 gan, 5 gian uy tín nhiều năm, hứa hẹn mang đến cho khách hàng công trình nhà cổ đúng quy chuẩn, có giá trị thẩm mỹ cao.
Quý khách có mong muốn làm nhà gỗ cần tư vấn cụ thể mời liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua địa chỉ và số Hotline dưới đây:
- Địa chỉ: Số 2 Ngõ 98, Hương Ngải, Thạch Thất, Hà Nội 155340
- Điện thoại: 0943635636
- Email: conghemoc@gmail.com
